Sosyal Haklar

• Engelliler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz. Devlet, engellilerin toplum hayatına uyumunu sağlayıcı tedbirleri alır. Engellilerin toplumdan ayrı tutulmaları engellenir. Rehabilitasyon hizmetleri mümkün olan en erken dönemde, engellinin yerleşim yerine en yakın yerde, engelli ve ailesinin aktif katılımı ile ve gerekli yardımcı araç gereçler temin edilerek sağlanır. (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası M. 10, 61, Engelliler Hakkında Kanun M. 4/B, 10)

• Fiziki ortamların, toplu taşıma araçlarının, bilgiye erişim imkanlarının ve iletişim teknolojilerinin engellilerin kullanımına uygun olması sağlanır (Engelliler Hakkında Kanun M. 7).

• Devlet, özel eğitime ihtiyacı olanlar için gerekli tedbirleri alır. Engelliler, yaşadıkları çevrede toplumdan ayrılmadan, her türlü eğitim imkânından rehberlik ve araştırma merkezlerinin yönlendirmesiyle yararlanır. Engelli üniversite öğrencilerinin öğrenime etkin katılımlarını sağlamak için Yükseköğretim Kurulu ve yükseköğretim kurumları bünyesinde gerekli birimler oluşturulur. Engellilerin ihtiyaçlarını gidermek üzere, farklı erişilebilir formatlarda kitap, film ve benzeri materyallere erişimlerinin sağlanması için gerekli çalışmalar ilgili bakanlıklar tarafından yapılır. (Türkiye Cumhuriyeti Anayasası M. 42, Engelliler Hakkında Kanun M. 15, 16)

• Alenileşmiş veya yayımlanmış ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler için üretilmiş bir nüshası yoksa, bu eser, ticari bir amaç gütmemek gibi belirtilen şartlara uymak kaydıyla engellilerin kullanması için farklı kuruluş / kişiler tarafından Kanun'da öngörülen izinler alınmadan engellilerin kullanımına uygun şekilde çoğaltılabilir. (Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu Ek M. 11)

• Ölçme Seçme ve Yerleştirme Merkezi Engelli Adaylar Daire Başkanlığı'nın görevi, Başkanlıkça düzenlenen sınavlara katılan adaylarla ilgili işlemleri takip ederek sınav uygulamalarını engellilerin durumlarına uygun olacak şekilde uyarlamaktır. (Ölçme Seçme ve Yerleştirme Merkezi Hizmetleri Hakkında Kanun M. 5/4-I)

• EKPSS (Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı) ve kura yönetmelikte belirtilen kurum ve kuruluşlara engelli personellerin yerleştirilmesi süreçlerinde kullanılır. EKPSS ve kuraya farklı düzeylerdeki eğitim kurumlarından EKPSS ve kuranın geçerlilik süresi içerisinde mezun olabilecek engelliler başvurabilir. Adayların engel durumu dikkate alınarak sınav anı ve tercih sürecine dair gerekli tedbirler alınır. EKPSS sonuçları ayrıca Türkiye İş Kurumu aracılığıyla kamu kurum ve kuruluşları tarafından işçi alınması amacıyla da kullanılır. Engelliler, engellerini arttırıcı işlerde çalıştırılamaz. (Engelli Kamu Personel Seçme Sınavı ve Engellilerin Devlet Memurluğuna Alınmaları Hakkında Yönetmelik M. 4, 5, 6, 7, 8, 16)

• Engelli bireylerin sürdürülebilir istihdamı için gerekli destekler sağlanır ve çalışma ortamlarında makul düzenlemeler yapılır. Kamu kurum ve kuruluşlarının Devlet Memurları Kanunu kapsamında çalıştırdıkları personel sayısının %3'ü engelli personeller için ayrılır. Devlet memurlarından engelli olanların çalışma zamanları ve nöbet görevleri ile yakınları engelli olan devlet memurlarının izin kullanımı, yer değiştirmesi gibi konularda kanunda belirtilen şartların sağlanması durumunda gerekli tedbirler alınır. (Engelliler Hakkında Kanun M. 14, Devlet Memurları Kanunu M. 53, 72, 100, 101, 104, ek M. 39)

• İş ilişkisinde engelliliğe dayalı ayrım yapılamaz ve ayrımcılık söz konusu olduğunda işçi kanunda belirtildiği üzere tazminat ve yoksun bırakıldığı haklarını talep edebilir. Elli veya daha fazla işçinin çalıştığı özel sektör ve kamu işyerlerinde çalışan işçilerin Kanun'da belirtilen oranını Türkiye İş Kurumu aracılığıyla sağlanan ve durumlarına uygun şekilde çalıştırılan engelli işçiler oluşturur. Engelli işçi çalıştırmayan işveren ve işveren vekillerine engelli çalıştırmadıkları her ay için idari para cezası verilir. Tahsil edilen cezalar engellilerin istihdamı ile ilgili projelerde kullanılır. Engelli çocuğu doğan ya da engelli çocuğunun tedavisi söz konusu olan işçilere izin kullanma hakkı tanınır. (İş Kanunu M. 5, 30, 101, 74, ek M. 2)

• Korumalı işyerlerinde çalıştırılan engelliler için işverenlerce yapılan ödemelerin Kanun'da belirtilen kısmı gerekli şartlar sağlandığında, işverenlere Bakanlık tarafından geri ödenir. (Korumalı İşyerlerinde Çalışan Engellilerin Ücretlerine Karşılık İşverene Yapılacak Ödeme Hakkında Yönetmelik M. 5)

• Taşıt yolu üzerinde engellilerin araçları için ayrılmış park yerlerinde park etmek yasaktır. Bu hükme uymayan sürücüler para cezasıyla cezalandırılır ve yasaklara aykırı park edilmiş araçlar trafik zabıtası tarafından kaldırılabilir. (Karayolları Trafik Kanunu M. 61)

• Bir yaya veya köpeğin yardımıyla yürüyen ya da elinde beyaz bastonu bulunan görmeyenler, taşıt yolu üzerindeyken tüm sürücülerin yavaşlamaları, eğer gerekiyorsa durmaları ve yardımcı olmaları zorunludur. Bu hükme uymayan sürücüler Kanun'da belirtilen para cezası ile cezalandırılır. (Karayolları Trafik Kanunu M. 77, Karayolları Trafik Yönetmeliği M. 149)

• Görme engelliler talep ederse imzalarında şahit aranır. Aksi takdirde görme engellilerin imzalarını el yazısı ile atmaları yeterlidir. (Türk Borçlar Kanunu M. 15, Noterlik Kanunu M. 73, 75)

• Engellilerin eğitimleri, meslekleri ve günlük yaşamları için özel olarak üretilen her türlü araç gereç ve bilgisayar programları, katma değer vergisi istisnası kapsamındadır. (Katma Değer Vergisi Kanunu M. 17)

• Beş yılda bir kez olmak üzere, Özel Tüketim Kanunu kapsamında belirtilen araçların ilk sahibi olunacak şekilde engelliler tarafından satın alınması esnasında özel tüketim vergisi uygulanmaz. Bu hüküm sayesinde, engellilerin otomotiv sektörü kapsamında yaptığı araç alımlarında engel durumu ve engel oranına göre vergi indiriminden yararlanması mümkündür. (Özel Tüketim Vergisi M. 7)

• Engelli bireylerin; engellilik sebebiyle aldığı tazminat ve yardımlarda gelir vergisi uygulanmazken, ödeyeceği gelir vergisinin hesaplanmasında engel oranına göre Kanun’la belirlenen indirim uygulanır. (Gelir Vergisi Kanunu M. 25, M. 31)

• "İster kişisel haberleşme, ister genel nitelikte yazılar şeklinde olsun, görme engellilere özgü işaretleri taşıyan maddeler veya seslendirilmiş kayıtları ihtiva eden" posta gönderileri için ücret ödenmez. Ancak özel hizmetler için ücret ödenmesi gerekiyorsa bu ödemeler yapılır (Posta Hizmetleri Kanunu M. 14).